علوم خَفیّه یا علوم غریبه:علوم خفیه یکی از دو شاخهٔ "علوم" در تقسیمات قدیمی دانشها در نظام آموزش مدارس اسلامی بودهاست. شاخهٔ دیگر، یعنی علوم جَلیّه، به طب و منطق و هندسه و غیره مربوط است قوانین مشخصی داشت و در کتابها نوشته و در مکاتب تدریس میشد، ولی علوم خفیه - که علوم غریبه نیز نامیده میشوند - به نیروهای مافوق طبیعت میپردازد و اسرار آن در نزد عالمانش پنهان میماند.
شاخههای علوم خفیه:کیمیا: کوشش در دگرش (تبدیل) کانیها و فلزات، علم اکسیر.
لیمیا: تبدیل قوای فاعل به مفعول یا بالعکس، علم طلسمات.
هیمیا: احوال ستارگان و حیوانات مرتبط با آنها، علم تسخیرات.
سیمیا: راز و رمز اعداد ، دیدن و تصرف موجودات تخیلی، علم خیالات.
ریمیا: تردستی یا علم شعبدات.
پنج حرف اول نام این شاخهها که «خمسهٔ مُحتجبه» نامیده میشدند، عبارت «کُلَه سِر» را میسازد که به معنی مجموعهٔ اسرار است.
علوم و فنونی که در رابطه با علوم غریبه شکل گرفتند:خواص اسماءالله ·خواص آیات و سورهها ·خواص ادعیه ·اَحراز ·خواص اوراد و اذکار و ختمات ·خواص تعاویذ و رُقی ·خواص حروف و جُمَل و اشکال ·خواص الاشیاء خواص طبع ها ،جفر ·رمل ·علم اعداد ·علم اوفاق ·تفأل ·استخاره ·علم الاعضاء ·علم الاکتاف ·وهم و دم ·قیافهشناسی ·کفبینی ·علم احکام نجوم ·ملاحم ·تعبیر خواب هیپنوتیزم ·مانیتیزم ·تلقین به نفس ·تلهپاتی ·تخلیه روح ·روشنبینی
از کیمیاگری به شیمی (۷۰۰–۱۵۰۰):
در قرن هشتم میلادی، جابر بن حیان که او را پدر علم شیمی نیز مینامند، یک رویکرد منظم و همراه با آزمایش را معرفی کرد. تحقیقات او بر خلاف کیمیاگران یونانی و مصری که بیشتر تنها در ذهن خود به تفکر میپرداختند، در آزمایشگاه صورت میگرفت. او وسیلهای به نام عنبیق اختراع کرد و با آن مواد شیمیایی را بررسی میکرد. عنبیق وسیلهای ساده برای تقطیر مواد بود. این ظرف برای گرم کردن مخلوطها و جمعآوری و هدایت بخارهای حاصل به کار میرفت.از کارهای جابر بن حیان تفاوت قائل شدن میان اسید و باز، و ساخت صدها دارو بود.سایر شیمیدانان مؤثر مسلمان از قبیل ابن سینا، ابویوسف کندی و ابوریحان بیرونی برخی نظریههای کیمیا از جمله داستان سنگ فلاسفه را رد کردند.خواجه نصیر طوسی نیز به گونهای پایستگی جرم را ارائه کرد. او اشاره کرد که یک ماده تنها میتواند تغییر کند اما نمیتواند ناپدید شود.
محمد زکریای رازی نیز نظریهٔ عناصر چهارگانهٔ ارسطو را برای اولین بار رد کرد. او با بهکارگیری آزمایشگاه مدرن و طراحی و توصیف بیش از بیست ابزار آزمایشگاهی که برخی از آنها هماکنون نیز کاربرد دارند، یک بنیان مستحکم برای شیمی مدرن بنا کرد.
آغاز شیمی نوین (۱۵۰۰–۱۸۰۰):
در سال ۱۶۰۵، فرانسیس بیکن کتاب مهارت و پیشرفت فراگیری را منتشر کرد که حاوی توضیحاتی بود که بعدها به روش علمی معروف شد. در سال ۱۶۱۵ ژان بگن برای اولین بار از معادله شیمیایی استفاده کرد. رابرت بویل، دانشمند بریتانیایی در سال ۱۶۶۱ در کتاب شیمیدان شکاک، شیمی را علمی تجربی خواند.
بویل عقیده ارسطو را که جهان از چهار عنصر آب، هوا، خاک و آتش تشکیل شدهاست را رد کرد و به جای آن سه عنصر نمک، گوگرد و جیوه را عناصر سازندهٔ جهان دانست. در عوض او مفهومی جدید ارائه کرد که ذرات اولیه با ایجاد پیوند با یکدیگر ترکیبهای جدید میسازند. پس از آن برای توجیه پدیدههای طبیعی به جای نظریهٔ ارسطو از نظریهٔ بویل استفادهشد.در سال ۱۶۶۹ هنینگ براند توانست فسفر را از ادرار به دست آورد و فسفر اولین عنصری بود که با شیوهٔ شیمیایی کشف شد.هنری کاوندیش برای اولین بار در سال ۱۷۶۶ توانست گاز هیدروژن را از سایر گازها تمیز دهد.علیرغم پیشرفت همهٔ دانشمندان پیشین، آنتوان لاووازیه لقب پدر شیمی مدرن را گرفت.آنتوان لاووازیه در سال ۱۷۸۹ قانون پایستگی جرم را مطرح کرد که به قانون لاووازیه نیز مشهور شد. در این هنگام قوانین شیمی کمی قویتر شد به گونهای که پیشبینیهای درستتری صورت میگرفت.جوزف بلک در سال ۱۷۵۴ توانست کربن دیاکسید که او به آن هوای ثابت میگفت را جداسازی کند.کارل ویلهلم شیله و جوزف پریستلی هر یک در سالهای ۱۷۷۱ و ۱۷۷۴ به طور مستقل توانستند اکسیژن را با گرم کردن جیوه (II) اکسید و نیتراتها جداسازی کنند.
شامل 38 اسلاید POWERPOINT